A – Uitbreiding van schipperswachtlokaal het IJsselhuis?
B – Overblijfselen van (Gouda~sterk~aan de IJssel) vestingwerken aan de Veerstal?
C – Toegang tot de voormalige Statensluis?
Of misschien heeft u zelf nog een andere suggestie?
Het is niet A; de uitbreiding van schipperswachtlokaal het IJsselhuis. Het schipperswachtlokaal had toen wel een prachtig terras aan de rivierkant, waar toen ook de voordeur zat. Maar zo net na de crisis van de jaren dertig was er voor een uitbreiding toen, en ook nu, even geen geld beschikbaar.
Het is ook niet B, de overblijfselen van de vestingwerken aan de Veerstal. Maar deze foto stond tot voor kort wel zo gerubriceerd in het Streekarchief Midden Holland, met de toevoeging; dat de bomen die langs de rivier stonden al zijn omgehakt voor de aanleg van de nieuwe verkeersweg, waarmee ook de laatste resten van de vestingwerken aan de Veerstal zullen verdwijnen. In juli 2014 stond de foto, zonder verdere uitleg, op de facebookpagina ‘GoudaVroegerNu’. De reageerders wisten er toen geen raad mee. Men dacht aan een zwaaihaven voor passagiersschepen, wat door een ander weer naar het rijk der fabelen werd verwezen; ‘want men kon daar vroeger met schepen van 50 meter rond’. Ene Marco Slagboom was warm met zijn opmerking; dat op die plek, ca. 50 meter ten westen van de huidige sluis, tot 1765 de Statensluis heeft gelegen. Ik kreeg de foto pas recent onder ogen op de smartphone van Marco Hoogendijk, kapitein eigenaar van sleepboot Quo Vadis met ligplaats in de Goudse Museumhaven. Marco Hoogendijk zag wel wat in oplossing A als voorbeeld hoe je het IJsselhuis zou kunnen uitbreiden.
Mijn conclusie is dat het C is, de toegang tot de voormalige Statensluis. De foto moet ergens rond 1938 vanuit het parkje aan het Buurtje richting Mallegatsluis genomen zijn, want wat je ziet zijn de voorbereidingen voor het vervangen van de houten puntdeuren van de sluis door de huidige stalen hefdeuren met hefportalen. De bouwkeet is al geplaatst, het bouwterrein afgezet met bord van aannemer Nederhorst en voor de aanleg van de weg langs de rivier, met vaste brug over de sluis, zijn de bomen al gerooid. Die weg en vaste Mallegatbrug over de sluis zijn na de ‘verbouwing’ van de sluis in 1941 aangelegd. Dat was bijzonder voor die tijd want onze onuitgenodigde buurman, die toen hier de baas speelde, legde juist alle provinciale bouwplannen stil. Zij hadden andere plannen met de bouwmaterialen o.a. voor de bouw van bunkers. De Mallegatbrug was daarop een uitzondering want de bezetter had geen vertrouwen in de draagkracht van de ijzeren ophaalbrug, die over de sluis lag aan de kant van de Turfsingel. De A12 was in die tijd nog niet aangelegd en de hoofdroute tussen Duitsland, Utrecht en Rotterdam liep nog over de Haastrechtsebrug en de Rotterdamseweg. Het is haast niet meer voor te stellen, maar al het verkeer ging in twee richtingen toen ook nog over de Westhaven, Noodgodsbrug en Oosthaven. Bij het Tolhuis was immers nog geen wegverbinding over de Haven die nog voor scheepvaart toegankelijk was vanaf de Hollandsche IJssel. Op de foto is schipperswachtlokaal ‘Het IJsselhuis’ zichtbaar dat in 1912 is gebouwd. De huidige Mallegatsluis is in 1763-’64 gebouwd. Wat we op de voorgrond van de foto zien zijn restanten van de Statensluis, de voorganger van de Mallegatsluis. De Statensluis is gebouwd in 1576 en gedempt kort nadat de huidige Mallegatsluis in gebruik werd genomen. De Statensluis lag ten westen van, het IJsselhuis diagonaal door het park en kwam aan de Turfsingelkant uit direct naast de toegang tot de huidige sluis. De muren op de voorgrond van de foto zijn de ronde frontmuur en de dichtgemetselde verbinding van de Statensluis met de rivier. Dit verklaart een hele serie andere foto’s (zie hier onder) waar bij de bijzondere inham in de kademuur vaak nog vermeld wordt als; toegang tot de Mallegatsluis. De restanten van de Statensluis zijn waarschijnlijk nog in de dijk en onder het gras van het parkje aanwezig. Bij de alras komende verbetering van de IJsseldijk aldaar, door het hoogheemraadschap Rijnland, wordt dat iets om rekening mee te houden. De Archeologische vereniging Golda denkt er over om al prikkend in het park exact de locatie van de sluis te gaan bepalen. Zou het niet leuk zijn om daarna de Statensluis (weer) zichtbaar te maken door b.v. twee lange bloembedden aan te leggen door het park over de sluiswanden? Het beeld van de ligging van Gouda aan de IJssel zou hiermee verder versterkt kunnen worden.
In de Beeldbank van Streekarchief Midden Holland (SAMH) heeft deze foto uit 1910 (nog) de vermelding: De walkant vóór de Veerstal vanaf de Mallegatsluis oostwaarts met achterin de molen ’t Slot (foto nr. 57715). We zien hier dus de walkant voor het Mallegatsluis-plantsoen aan het Buurtje met de afgesloten toegang tot de voormalige Statensluis, de voorganger van de Mallegatsluis.
Kade plantsoen Buurtje rond het jaar 1900 met de sleepboten firma P. Pannevis en op de voorgrond de ingang van de huidige Mallegatsluis. De foto is genomen in de richting van Scheepswerf Kromhout waar nu de monumentale schoorsteen van de voormalige Kaarsenfabriek / nu Croda staat. De bocht / inham in de kade achter de bomen is de afgesloten toegang tot de Statensluis.