Het antwoord op de tweede vraag: al sinds de dertiende eeuw, volgens het boek ‘Geschiedenis van Gouda’ dat Historische Vereniging Die Goude heeft uitgegeven naar aanleiding van de viering van 750 jaar stadsrechten in 2022. Volgens onze bescheiden mening klopt het niet dat de sluis toen al donker was en daarom zo heette. Neem nu die weergaloos mooie impressie van Gouda in 1353, gemaakt door Paul Becx en te vinden op pagina 32 en 33 van datzelfde boek. Hieronder ziet u een uitsnede van de afbeelding. (De gele plaatsaanduidingen zijn van onze hand.)
De balkenconstructie met jukken was helemaal niet zo donker. En dat weten we omdat dit type sluis er nog steeds ligt langs de Rotte. Zie hieronder de foto’s van het Boterdorps Verlaat en het Bleiswijkse Verlaat.
De hefdeuren die dit type sluis oorspronkelijk kende, zijn in het Boterdorps en Bleiswijkse verlaat mettertijd vervangen door puntdeuren; twee deuren die tegen het hoge water in onder een punt tegen elkaar aansloten. Het wiel waarmee de hefdeur werd opgehesen is bij het Bleiswijkse Verlaat wel behouden gebleven.
Ook in Gouda zijn na 1600 de hefdeuren en de houten sluiswanden van de toen nog niet zo donkere sluis vervangen door puntdeuren en gemetselde sluiswanden. Dat bood tevens een goede fundering om een brug over de sluis heen te leggen.
Op de stadskaart van Bleau van 1649 ligt er al een brug over de Donkere Sluis die op de kaart nog gewoon ‘De Sluys’ heet. Na die tijd is de naam Donkere Sluis waarschijnlijk in de volksmond ontstaan want als de sluisdeuren aan beide zijden gesloten waren werd het echt donker in de sluis waar de brug in de volle breedte overheen lag.
Kaart van Bleau
Kaart van Bleau 1649
Van zeker 1649 tot 1935 heeft over ‘De Sluys’ oftewel de Donkere Sluis, een brug gelegen, die later de naam Sint Jansbrug kreeg.
In de korte periode van 1860 tot 1935 dat de vaarroute door de binnenstad een staandemastroute was en alle bruggen geopend konden worden, was de Sint Jansbrug een draaibrug.
Die brug was minder breed dan zijn voorganger en dat maakt de Donkere Sluis, vooral als de brug open stond, al weer een stuk minder donker tijdens het schutten.
Vóór 1860 waren staande masten ongewenst op de vaarroute over de Gouwe achter Gouda. Zo’n mast nodigde immers uit tot zeilen, wat nadelig was voor de capaciteit van de vaarroute. Schepen werden toen voortgetrokken met touwen vanaf de kant, het zogenaamde jagen over jaagpaden. De staande masten werden tussen 1250 en 1860 met de Stadskraan (zie kaart van Bleau 1649) uit het schip gehesen en liggend meegevoerd.
In 1935 is de huidige Sint Jansbrug gebouwd. Het is nu een vaste brug die ligt vóór de Donkere Sluis. Daardoor ligt de sluis vandaag de dag in het volle zonlicht. Desalniettemin bleef de naam Donkere Sluis bestaan. Op de foto hieronder worden de heipalen voor de fundering van de nieuwe Sint Jansbrug geheid. De oude Sint Jansbrug die over de Donkere sluis lag, is zichtbaar op de achtergrond.
Tenslotte nog een mooi plaatje van de voorganger van de huidige Sint Jansbrug met daaronder de gesloten sluisdeuren.
